Hoe oud moet een kind zijn voor social media?

30 november 2020

Laatste update: 08 april 2021

Kinderen maken op steeds jongere leeftijd gebruik van social media. In Nederland begon de hysterie met Hyves en een paar jaar terug was het Facebook dat in korte tijd enorm populair werd. Steeds meer nieuwe apps, zoals Snapchat en TikTok, lijken zich op een jonger publiek te richten. En dat heeft serieuze gevolgen. Vanaf welke leeftijd mag een kind social media gebruiken? En hoe ga je er als ouder mee om als je kind dat wil gaan doen?

Vanaf welke leeftijd mag een kind beginnen met social media?

Veel apps uit de Verenigde Staten (zoals YouTube, Facebook en Snapchat) hanteren een beleid dat kinderen onder de 13 geen account mogen aanmaken. Dit geldt ook voor het Chinese TikTok. Maar is TikTok veilig om te gebruiken als je 13 jaar bent? In 2016 gebruikte de helft van de kinderen van 12 jaar een vorm van social media. Van de jeugd tussen de 13 en 18 was dit 80 procent, en tussen de 8 en 12 jaar 23 procent. De gemiddelde leeftijd bij het inschrijven ligt op 12,6 jaar.

Volgens de Amerikaanse wet is het niet verboden om een account aan te maken voor kinderen onder de 13, maar hun gegevens mogen niet worden verzameld, onthuld of gebruikt zonder toestemming van ouders. De rol van vaders en moeders is dus erg belangrijk. We raden aan je in ieder geval te houden aan het beleid van de apps, en je af te vragen of je kind al oud genoeg is om social media te gaan gebruiken. Het is niet vreemd als je vindt dat 13 gewoon nog iets te jong is voor jouw zoon of dochter.

Risico’s van social media

Social media platforms zijn steeds vaker veroorzakers van stress en angstgevoelens, bij kinderen én bij volwassenen. Ze worden gelinkt aan een hogere kans op overgewicht, cyberpesten, slaapproblemen en negatieve schoolprestaties. En: hoe meer tijd je besteedt aan social media, hoe groter de risico’s. Kinderen ontwikkelen hun vermogen om concreet te denken tussen 6 en 12 jaar. Abstract denken gebeurt later, tussen de 12 en 18 jaar. Op jongere leeftijd is het dus moeilijker voor kinderen om de waarheid van abstracte dingen in te zien.

Verslaving

Ons internetgedrag lijkt steeds meer een obsessie te worden. Er is zelfs steeds vaker sprake van social media verslavingen bij kinderen. En, zoals bij veel verslavingen: hoe jonger ze beginnen, des te moeilijker om er vanaf te komen. Wees daarom waaks als ouder. Kinderen die op jonge leeftijd veel gebruik maken van YouTube, Snapchat, Instagram of TikTok kunnen aanlopen tegen problemen in hun ontwikkeling. Omgaan met social media is alleen niet makkelijk. Want, als klasgenootjes het ook hebben, waarom zou hij of zij dat dan niet mogen?

Algoritmes

Ieder platform gebruikt een vorm van kunstmatige intelligentie om nieuwe informatie aan te bevelen. Bekijkt je kind een paar kattenfilmpjes op YouTube, dan zal het algoritme zich daarop aanpassen en meer kattenfilmpjes laten zien. Dit voorbeeld klinkt nog onschuldig, maar vergeet niet dat YouTube wil dat de gebruiker – jouw kind – blijft kijken. Zo blijft het nieuwe content aanbieden die zo interessant mogelijk is voor hem of haar, en zal het moeilijk zijn om te stoppen met kijken. Een nieuw filmpje aanklikken is zo gedaan.

FOMO

FOMO staat voor Fear Of Missing Out, oftewel: de angst om iets mis te lopen. In dit geval gaat het om berichten, foto’s, filmpjes of andere vormen van informatie of entertainment die we denken te missen als we onze telefoon niet oppakken. Misschien herken je het zelf ook wel: je voelt de drang om iets op je smartphone te gaan bekijken. Je pakt je telefoon op en begint te scrollen of swipen. Als je weer klaar bent, vraag je je alleen af wat je eigenlijk hebt onthouden. Meestal niet veel. Je denkt dus iets nuttigs gedaan te hebben en iets nieuws te hebben geleerd, maar je brein houdt je voor de gek. Als kinderen van jongs af aan al deze ‘angst’ opbouwen, is dit niet goed voor hun ontwikkeling.

Mammoet buiten de grot

Het onrustige gevoel dat je krijgt als je een tijdje niet op je telefoon hebt gekeken, valt wetenschappelijk te verklaren. Smartphones activeren namelijk onze zogenoemde ‘vecht-of-vluchtreactie’. Lang geleden, in de tijd van jager-verzamelaars, was dit verdedigingsmechanisme nodig om te kunnen overleven. Er lagen altijd gevaren op de loer. Zelfs wanneer je veilig in je grot zat, kon er zomaar een mammoet buiten op je staan te wachten, klaar om je verpletteren. De stress en angst die we toen voelden, zorgde ervoor dat we in een modus kwamen waarin we sneller konden beslissen: wegrennen of aanvallen. Die mammoet van toen is nu onze smartphone.

Beloningssysteem en concentratievermogen

Die wegren- of aanvalmodus waar we in komen, draait in de moderne tijd overuren. We nemen weinig rust en worden telkens beloond met nieuwe informatie. En als we geen smartphone gebruiken, hebben we nog altijd een televisie, tablet of computer die hetzelfde doen. Ook ons beloningssysteem en concentratievermogen wordt aangetast. De effecten van overmatig social media-gebruik is vergelijkbaar met het te veel eten van suiker, waardoor minder zoet eten minder lekker wordt. Omdat ze telkens bloot worden gesteld aan hapklare stukjes informatie, wordt een boek lezen voor kinderen daarmee veel minder spannend, en daardoor moeilijker.

Te veel schermtijd

Overmatig gebruik van social media heeft ook een negatieve invloed op onze slaap. Het wordt daarom aangeraden om de schermtijd te beperken. Kinderen kunnen beter geen apparaten als een smartphone of tablet in de slaapkamer hebben. Heeft je kind last van slaapproblemen? Probeer ze dan minstens een uur voor het slapengaan geen scherm meer te laten gebruiken. Laat ze hun bed overdag ook niet gebruiken om YouTube-filmpjes in te kijken.

Bekijk ook:

Zelfbeeld van kinderen

Jonge kinderen zijn relatief eenvoudig beïnvloedbaar. Op social media lijkt bijna iedereen vrolijk, slim, knap, slank, ga zo maar door. Door deze schijn kunnen volwassenen meestal wel heen prikken, maar kinderen gaan al snel opkijken tegen deze mensen. Ze verwachten dat ze net zo gelukkig moeten zijn als deze influencers overkomen. Dit is slecht voor hun zelfbeeld, omdat ze een vertekend beeld krijgen van de samenleving. Zo kan er zomaar een minderwaardigheidscomplex ontstaan.

Omgaan met social media

Heb je besloten je kind toestemming te geven om aan social media te beginnen? Ga er dan met z’n tweeën voor zitten en ontdek het platform samen. Wees bewust van hoe vaak ze er gebruik van maken, en wat ze erop doen. Ze kunnen namelijk niet alleen berichten, foto’s en filmpjes kijken, ze kunnen ze ook zelf plaatsen. Jongere kinderen zijn zich vaak niet bewust van wat voor impact dit kan hebben. Iets wat ze alleen aan hun vriendjes wilden laten zien, kan voor de hele wereld toegankelijk worden.

Veiligheid en privacy

YouTube Kids is een goed voorbeeld van kindvriendelijke content. Bedenk alleen wel dat er net zo goed risico’s verbonden zijn aan dit platform. Houd daarom ook hun online veiligheid in de gaten door een veilig wachtwoord te bedenken en de privacy instellingen aan te passen. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen om alleen iets te delen met iemand die online bevriend is. Vertel kinderen dat ze niet zomaar persoonlijke informatie (hoe ze heten, waar ze wonen of waar ze naar school gaan) moeten delen met vreemden.

Maak het bespreekbaar

Je wilt misschien niet die strenge ouder zijn, maar jouw kind wel behoeden voor de gevaren van social media. Verbieden werkt alleen averechts. Je kind moet zich vrij voelen om het met jou te bespreken. Gelukkig wordt er op school ook steeds vaker voorlichting gegeven voor het veilig gebruiken van internet. Kinderen hebben vaak alternatieven nodig. Probeer bijvoorbeeld lichamelijke beweging te stimuleren. Dit zorgt er namelijk voor dat de geluksstofjes in ons lichaam op een natuurlijke manier worden opgewekt. Bovendien zijn kinderen na een uurtje rennen en spelen lekker moe en kunnen ze veel beter slapen.